De manier waarop de overheid werkt transformeren door over te stappen van projecten naar producten

Het transformeren van de levering van digitale publieke diensten begint niet met raamwerken of tools – het begint met leiderschap. Om richting productgerichtheid te gaan, moeten leiders een duidelijke, op burgers gerichte visie communiceren die productwerk verbindt met betekenisvolle resultaten zoals grotere toegankelijkheid, verhoogde efficiëntie of een bredere reikwijdte van diensten. Het is niet voldoende om agile methodes alleen bij naam te promoten; leiders moeten actief iteratief denken ondersteunen en bereid zijn tot aanpassing. In plaats van te vertrouwen op traditionele top-down controle, zorgt effectief leiderschap in deze context voor afstemming rondom een gedeeld doel en biedt ruimte om echte waarde te leveren.

Digitale diensten van hoge kwaliteit ontstaan niet uit strak gecontroleerde teams; ze zijn het resultaat van teams die de bevoegdheid en het vertrouwen hebben om beslissingen te nemen. Leiders spelen hierin een cruciale rol door teams in staat te stellen te handelen in plaats van elk detail te sturen. Dit betekent dat productteams echte beslissingsbevoegdheid krijgen, toegang tot de juiste tools en ondersteuning hebben, en dat er een cultuur wordt gecreëerd waarin teams zich daadwerkelijk eigenaar voelen van de uitkomsten – niet alleen van het opleveren van functies. Wanneer teams vertrouwen krijgen en worden empowered, nemen ze verantwoordelijkheid en bouwen ze diensten die sneller, slimmer en beter afgestemd zijn op de behoeften van gebruikers.

Een bloeiende productgerichte cultuur is er een die continu leren omarmt. Vooruitgang verloopt zelden in een rechte lijn, en experimenteren is essentieel. Publieke organisaties moeten falen normaliseren als een noodzakelijk onderdeel van het proces en erkennen dat kleine iteraties vaak op termijn tot grote successen leiden. Feedback moet constant zijn – niet alleen van gebruikers, maar ook van collega’s en leiderschap. Dit soort leermentaliteit helpt organisaties zich snel aan te passen in een digitale omgeving waarin gebruikersbehoeften en verwachtingen voortdurend veranderen.

Productdenken is niet beperkt tot het productteam – het is van nature crossfunctioneel. Om goede publieke diensten te ontwikkelen, moeten product-, ontwerp-, technologie-, operationele en beleidsteams samenwerken en zich richten op gedeelde doelen. Dat begint met open communicatie tussen afdelingen en gaat verder met het doorbreken van traditionele barrières. Door verhalen van zowel succes als falen te delen, kunnen teams een gedeeld begrip en afstemming opbouwen. Silo-denken vertraagt alles en maakt teams los van hun impact. Gedeeld eigenaarschap daarentegen versnelt de levering en versterkt de resultaten.

Een verandering in denkwijze moet worden ondersteund door vaardigheidsontwikkeling. Een echte productcultuur hangt niet alleen af van proceswijzigingen, maar ook van het opbouwen van de juiste capaciteiten binnen teams. Dit omvat trainingen in onder meer productstrategie, agile methodologieën en gebruikersonderzoek. Maar het betekent ook tijd vrijmaken voor collegiaal leren, mentoring en kennisdeling. Investeren in mensen en hun groei is geen extraatje; het is een essentieel onderdeel van waardecreatie. Wanneer teams hun vaardigheden versterken, vergroten ze de innovatiekracht van de organisatie als geheel.

Een productgerichte cultuur in stand houden vereist dat succes wordt gemeten op manieren die gebruikersimpact weerspiegelen, niet alleen interne activiteiten. Dat betekent het vaststellen van duidelijke, gebruiksgerichte meetwaarden zoals tevredenheid, snelheid van dienstverlening of adoptiegraad. Het is net zo belangrijk om de voortgang regelmatig te volgen en die inzichten te gebruiken om betere beslissingen te nemen. Door resultaten openlijk te delen blijven belanghebbenden geïnformeerd, afgestemd en gemotiveerd. Het doel van meten is niet controle, maar het bevorderen van voortdurende verbetering.

Cultuurverandering begint aan de top. Leiders geven het voorbeeld door te laten zien in plaats van alleen te vertellen. Dat betekent dat gebruikersbehoeften centraal staan in elk gesprek, dat verandering en iteratie worden omarmd als onderdeel van het dagelijkse werk, en dat er open wordt samengewerkt over team- en afdelingsgrenzen heen. Wanneer leiders consequent productdenken uitdragen, ontstaat er momentum en krijgen anderen de ruimte om op dezelfde manier te werken.

Een productgerichte cultuur opbouwen binnen de overheid gebeurt niet van de ene op de andere dag, maar het is absoluut haalbaar. Het begint met leiderschap, groeit door vertrouwen en slaagt door mensen en resultaten centraal te stellen. Wanneer productteams bevoegd, multidisciplinair en gebruikersgericht zijn, worden publieke diensten effectiever, veerkrachtiger en relevanter.